به دعوت نوشی خانم عزیز که از پیشکسوت های وبلاگستان است قرار شد امروز که ۱۳ مرداد است یادی از عاشقانه ها بکنیم. چرا امروز؟ به خاطر اینکه امروز همان روزی است که سعید در دایی جان ناپلئون عاشق می شود. یک روز خاص در ادبیات ایران که با ذکر تاریخ و ساعت دقیق کسی از آغاز عشق خود می گوید. روزی که می تواند روز عشق باشد. دایی جان البته داستان عشق نیست. بیشتر داستان سیاست است. اما کدام سیاست است که به عشق پیوند نخورده باشد؟ دایی جان نگاه جوانان عاشق به بازی سیاست بزرگترهایی است که بر سر هیچ و پوچ می جنگند. از خیالی جنگ شان و صلح شان.
عاشقانه های زیادی دیده ام. اما کمتر فیلمی از نظر انسجام درونی و شیوه روایت و انسانگرایی محض و بستر تراژیک به پای دکتر ژیواگو ساخته دیوید لین می رسد. فیلم های خوب زیادی هست که جایی انسجام خود را از دست می دهد. یا شیوه روایت اش هموار نیست. ضربان درستی ندارد. یا چیزی در انسانگرایی کم می آورد. گروهی از فیلمهای عاشقانه هم هستند که اروتیسم در آنها زیادی است. گویی عشق به اروتیسم تقلیل یافته است. اروتیسم یا کامجویی بخشی از عشق است بی تردید اما نه همه آن است و نه می شود آن را به کامجویی تقلیل داد.
دکتر ژیواگو یک خصلت مهم دیگر هم دارد که شاخص ابدی عشق خوب است و آن پیوند عشق است با سیاست. این را از حافظ آموخته ایم که عشق بدون سیاست آنقدرها کمالی ندارد. و از فروغ آموخته ایم که عاشقانه ترین و سیاسی ترین شعرها را می سرود. و به نظرم از حافظ آموخته بود. عشق بدون سیاست و جامعه زیادی رمانتیک می شود. آدمها هرگز بریده از جامعه و سیاست نیستند و روایت عاشقانه ای که در آن جامعه دیده نشود و شبکه قدرت غایب باشد دچار انحراف دید است.
عشق در دکتر ژیواگو هم آن غرابتی را دارد که باید داشته باشد و هم آن شوریدگی که اصلا شاخص عشق است. و بعد آن گمشدگی معشوق. آن به هم ریختن جهان. دکتر ژیواگو بخوبی نشان می دهد که جهان آنچنان نامنتظر است و زندگی آنچنان افت و خیز دارد که تنها چیز باارزشی که از آن می ماند عشق است. حتی اگر عشقی ناکام باشد. آرزویی بر باد باشد. عشق فارغ از کام و ناکام اش بزرگداشت زندگی است و صمیمیت. و آدمها از اتفاق در نشیب زندگی به آن محتاج ترند. برای تکیه زدن به آن در مقابل اندوه جهان. برای شادمانی محزونی که در آن هست و در بهترین داستانهای عاشقانه جهان هست. در شعر حافظ و فروغ هم هست.
عشق انتخاب بنیادین فرهنگ قدیم و صمیم ایران است. اینهمه مبارزه با عقل معنایی دارد. از روی بی عقلی نیست! از حکمتی است فراتر از عقل و درس آموز عقل. عاشق شو ارنه روزی کار جهان سر آید ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی. دعوت به بی عقلی و بی خردی نمی کنم. به شناخت اهمیت عشق از منظر حکمای فرهنگ ایران فرامی خوانم. برترین عقل تسلیم به عشق است! استدلال اش بسیار ساده است: هیچ کاری در جهان که بیرزد بی عشق و شور و مستی و هیجان نشده و نمی شود و ممکن نیست. و این چیزی بالاتر از عقل است.
رمز عشق همین است. این جنون و این دیوانگی و این خروج از عرف و هنجار و این تن دادن به کشف و کشف تن دیگری و روح دیگری. این عقل دیگری می طلبد. عقلی آتشین. عقل سرخ.
دکتر ژیواگو چنین است. گزارشگر صمیمیتی بکر در روزگاری بسیار سخت. روزگاری که تنها عشق می توانست آدمی را ماندگاری بیاموزد. من بهترین عاشقانه ها را عاشقانه های دوران ستیز و جنگ می دانم. در دوره جنگ و ویرانی است که عشق بیشترین نیروی خود را نشان می دهد زیرا با بیشترین نیروی ویرانگر خود روبرو ست. عشق زیر چشم وقیح سیاست. عشقی که سیاست آن را ممنوع کرده باشد. سیاست به یک معنا ضد عشق است. ضد عاشقان است. این را در سالهای بعد از انقلاب بخوبی تجربه کردیم. چنانکه نسل پیش از ما بعد از کودتا تجربه کرد. هر نسلی و هر زمانی که در رهگذار باد نگهبان لاله های روشن عشق باشد این را تجربه کرده است.
هر بار که دکتر ژیواگو را دیده ام بیگانگی میان خود و داستان نیافته ام. طوری دیده ام که گویی من همان دوران را زندگی کرده ام. و زندگی کرده ایم. عشق تجربه مشترکی است که ما را به یکدیگر نزدیک می کند. ما را وحدت می بخشد. قهرمانان داستان و فیلم به دوستان ما تبدیل می شوند. گویی با آنها زندگی کرده باشیم. و هر فیلم خوبی چنین است. ما را به دوستی می پذیرد. ما آن را به دوستی قبول می کنیم.
نظرات
نظر
بایگانی سیبستانک
هیچوقت اینقدر با شما موافق نبوده ام!!!
رفتار مخملباف در فیلمهایش از “دو چشم بی سو” و “توبه نصوح” تا الان اکثرا یک شکل است. مثل رفتار نوجوانی که هی به یک حقیقت جدید میرسد (که قبل از او بزرگتر هایش آنرا تجربه کرده اند) و می خواهد آنرا داد بزند. این وسط ها من “عروسی خوبان”ش را میستایم و “ناصرالدین شاه…” را به غایت دوست دارم. از وقتی کشفیات جدیدش راجع یه “آزادی” و دموکراسی و پذیرفتن و تحمل عقاید مخالف و قشنگی “عشق” ورای بندهای مذهبی و….اتفاق افتادند(!!!)بدبختی ما دوباره شروع شد. درست مثل افسار گسیختگی و تمایل به دهن کجی و بی ملاحظگی که در عنفوان جوانی خیلی ها پیش می آید. این تاکید روی سکس و…ممنوعات فرهنگ ایرانی و با ظاهر بی خبال وcool راجع بهش حرف زدن اعصاب مرا همانقدر خرد میکند که دیدن این عکسها.
آره به گمانم مخملباف دارد در یک دایره می چرخد. مثل بای سیکل ران.
موافقم. او دارد در دایره ی بسته می چرخد
با سلام. متاسفانه دو تا فیلم از آقای مخبلباف بیشتر ندیدم، ولی کلا میتونم حدس هایی یزنم:
۱) مشکل کلی روشنفکر ها(بویژه ایرا نی آن) : خوب در Analyze ، بد در Synthesize. نمونه بجث عای اخیر درباره ایرانیت و اسلامیت…در همین وبلاگ!
۲) جبران مافات وادادن به آخوند ها یا خر شدن توسط آخوند ها!
سلام دوست گرامی آقای مخملباف تحولی در ارائه فیلم بعد از دستفروش داشتند ولی حرکت چند وقت اخیرشان بیشتر در مورد مشکلات مردمی در کشورهای همسایه پرداخته که مضامین همسان داشته است و بدلیل عدم تحلیل ریشه ای از آن در بافت اجتماعی و سیاسی مورد توجه نظام سرمایه داری قرار دارد( همچون کنسرت(شوی) سراسری در کشورهای گروه ۸ برای همدلی و کمک به قاره افریقا)
مگه دخترمدرسه ای ها چیکارت کردن که اینطوری حرف میزنی؟ حالا که اینطور شد … قهر … قهر تا قیامت.
مهدی عزیز!
درباره‌ی سادگی و پیچیده‌گی البته مسأله به این سادگی نیست. فکر می‌کنم هم‌رأی باشیم در اینکه مفهوم پیچیده خود پیچیده است. سادگی و پیچیدگی تا اندازه‌ای نسبی هستند. همان‌طور که می‌دانم مشرب تو هم هست، اصل سادگی را برای گریز از ادراک پیچیده واقعیت و هستی نمی‌توان به کار گرفت.
دختر مدرسه ای اصطلاحی است که من نساخته ام و من هم به همان معنایی که در فارسی رایج است به کار برده ام و فکر می کنم خیلی بجاست! اشتباه نشود مشکل از دختر مدرسه ای بودن نیست مشکل وقتی شروع می شود که کسی که باید از حس و حال دختر مدرسه ای بودن جدا شده باشد – چون ظاهرا همه ما این مرحله را تجربه می کنیم چه زن چه مرد!- هنوز اخلاق و زیباشناسی دختر مدرسه ای بودن را داشته باشد. در واقع بحث از تناسب است.
مهدی همنام عزیز،
من در این زمینه خیلی سخت گیرم به این معنا که فکر می کنم ما که درگیر بسیاری از مفاهیم ابتدایی هستیم – از اقتصاد تا آموزش و سیاست و سکس و ترافیک – بهتر است در پیچیده حساب کردن مسائل احتیاط کنیم. البته بدیهی است که مساله پیچیده را نباید ساده حساب کرد اما آنچه بدیهی نیست این است که مسائل ساده زیادی هستند که ما بیهوده آنها را پیجیده کرده ایم. بحث اینجاست. نگاهی به محصولات روشنفکرانه ما نشان می دهد که این جماعت خوش ندارد به سراغ مسائل اولیه و به درد بخور و مشکل گشا برود و اصولا سادگی را تحقیر می کند و دوستتر دارد مسائلی را که به آن می پردازد هر چه بیشتر پیچیده سازد و پیچیده جلوه دهد تا مقام والاتری برای خود دست و پا کند. حال آنکه بی خبر است که حل مشکل مهم است نه طرح پیچیده مشکل! آنهم مشکلاتی که اصلا مشکل نیستند یا مشکل ما نیستند. مشکلات ما راه حلهایی ساده دارند. می گویید نه سری به یادداشت های حامد قدوسی بزنید که برای مشکلاتی که به نظر کلاف سردرگم می رسد چه راه حلهای ساده دارد. آنچه باعث اعجاب است این که ما همین کارهای ساده را هم نمی کنیم. چه رسد به آن راه حلهای پیچیده!
مهدی جامی: سهراب آب را بی فلسفه می نوشید. حالا آقا محسن سکس را با فلسفه قاطی می کند (و تقریبا مطمئن ام که در فیلم اش نه سکس هست نه فلسفه!). امیدوارم دیدن فیلم اش به اندازه فیلم های دیگرش در سالهای اخیر ناامیدم نکند. ؛
اقای جامی شما دیگه چرا؟ تو رو خدا شما دیگه نا امیدمون نکن. فیلم رو ندیدی و اینقدر مطمبن راجع بهش نظرمنفی میدی؟ بابا دست خوش. تازه امیدواری که ناامیدت نکنه. گیرم که فیلم رو دیدی و به نظرت کار خوبی اومد اونوقت خجالت زده نمی شی؟ مقایسه ی سهراب با مخملباف خیلی بی ربط است. خوب حالا اون عقیده ی شماست و من دخالت نمی کنم. ولی ازتون انتظار دارم منطقی باشید و چیزی که ندیدید را راجع بهش نظر ندید.
اصطلاح دختر مدرسه ای رو شما نساختی درست، ولی مثلا اصطلاح سلیطه رو هم شما نساختی ولی بکار خواهی برد؟
چرا پسر مدرسه ای نمی گی؟ اونا که جلف ترند که مرد مومن!!!! دلیل نشد هر اصطلاح بدی رو که دلت خواست بکار ببری چون نساختیش؟ اصطلاح دختر مدرسه ای توهین به دختر مدرسه ایهاست و من توجه نمی کنم کی ساخته توجه می کنم کی بیتوجهی می کنه و بکار میبره!!!بخشکه این شانس که از هرکی ما خوشمون میاد دیری نمی گذره که تو زرد از اب در میاد!!!فعلا تا بعد. همون بهتر که فلسفه بنویسی و استادت رو نقد کنی(سروش) ساده نویسی بهت نمیاد عزیز دلم. سخت و درشت بنویس که لااقل ما موش های کور نفهمیم چی داریم می خوریم!!!نوشته ات راجع به مخملباف خیلی شخصی و بی منطق بود بیشتر به خصومت می مانست.زت زیات خص میشیم
همسایه جان،
اولا که متاسفم ناامیدت کرده ام. اما کاری ش نمی شود کرد. ولی منافعی هم دارد. یکی ش همین که آدم هوشیارتر می شود برای انتخاب بعدی. اما اگر همیشه ناامید شوی باید در معیارت تجدید نظر کنی. مثلا اینکه لازم نیست از هر چه کسی نوشت آدم خوشش بیاید. بماند.
اما عزیز جان اگر تو حق داری به من تندی کنی چون زمانی از قلم من خوشت آمده است چرا من نتوانم به مخملباف تندی کنم؟ هنرمند / نویسنده در عرصه عمومی ایستاده است و زیر نظر عموم است. من بارها مخملباف را تحسین کرده ام و به خود حق می دهم که بارها هم از او انتقاد کنم. ماجرای دختر مدرسه پسند بودن فیلم های او حالا دیگر انگار شده است سبک اش. اگر این است من دیگر تحسین کننده او باقی نمی مانم و دلایل خود را هم با صدای بلند می گویم. مخملباف آدم باهوشی است ولی بی نیاز از انتقاد صریح من و تو نیست. هنرمند باید بداند مخاطبان اش در باره کار او چه فکر می کنند.
من آینده ای برای مخملباف نمی بینم مگر اینکه از ادامه این سبک دست بردارد. تحلیل سبکی اش را شاید بعد از دیدن فیلم در جشنواره لندن نوشتم. او حق دارد برای تنوع دست به کارهایی اینچنین هم بزند اما دیگر دارد زیادی می شود. من یکی دو سه فیلم را برای او بسنده می دیدم ولی مثل اینکه او قصد بیرون آمدن از این عرصه را ندارد. پس کار من به عنوان مخاطب/منتقد/سبک شناس این است که به او هی بزنم بلکه راه دیگری بیابد. اگر هم نیافت دست کم من تکلیف خودم را با سینمای او روشن کرده ام و ظاهرا تنها آدمی هم نیستم که از این زاویه به او انتقاد می کند.
آخر هم اینکه من هم فیلمنامه او را خواندم و هم عکس های او را دیدم و هم کمی تا قسمتی از جریان ساخت فیلم با خبر بودم و انتقادهایی را هم که تا همین جا از او شده می دانم و از همه اینها گذشته دلیل سبک شناختی دارم که این کار او هم در یک کلام “لوس” از آب در آمده باشد. اما اگر رفتم و خوشم آمد هیچ ابایی ندارم که بگویم مرا شگفت زده کرد و خوشم آمد. اما بعید می دانم!
آقای جامی عزیز، من دوست ندارم که پیش داوری کنم اما بعضی وقت ها هم فکر می کنم که نباید خودم را گول بزنم. این فیلم از عکس ها و اسمش معلوم است که فیلم بدی است. به نظرم دلیلی وجود ندارد که آدم حتما یک اثر را ببیند و بعد بگوید که بد است.
ببخشید æه این ربطی به موضوع شما ندارد. فقط åهت اطلاع رسانی این کاریکاتورها را ببینید.
http://peroch.blogspot.com/2005/10/blog-post.html
فقط نمی دانم چرا کسی صدایش درنمی آید. روزه گرفتن این قدر به مسلمان ها فشار آورده یا دارد یک اتفاق هایی می افتد و بقیه خبر ندارند.
من متاسفانه نتوانستم از روزنامه عین کاریکاتورها روی صفحه ام بندازم، بنابراین کمی مجبورمی شوید با دقت بیشتری نگاه کنید.
در این قحط الرجال فرهنگی فکر نمیکنم کوبیدن مخملباف با این روش غیر منطقی کار صحیحی باشد. از شما انتظار میرود اگر نقدی دارید مستدل‌تر بنویسید. قضاوت از روی عکسهای یک فیلم؟!!! اگر عکسی بود که همه دور سفره آبگوشت بودند اتهام کارت‌پستالیسم برطرف می‌شد؟ راستی تعریف شما از فرمالیسم چیست و اصولا آیا از فرمالیسم خوشتان می‌آید یا نه؟ اگر اصولا مخالف فرمالیسم هستید اجازه دهید جور دیگری بحث کنیم. البته می‌توانید با نگاه از بالا به پائین من را هم متهم کنید که ذوق‌زده‌ام ولی من از عکسها و گوشه‌ای از دیالوگهای این فیلم بسیار خوشم آمد. موفق باشید
سلام بچه ها من دنبال یه دوست دختر می گردم نبود.
خیلی باآقا محسن مخملباف حال می کنم آقامحسن مخملباف و عباس آقا کیارستمی حرف ندارن
چه جالب من تازه از تماشای این فیلم رهایی پیدا کردم و به عبارت خودمونی تر الان از پای این فیلم بلند شدم . من معتقدم آدم تا چیزی ر ندیده نباید راجع به اون قضاوت کنه شما از وجود کلماتی مانند سکس و فلسفه صحبت کردید که نان سکس و شن ریزه فلسفه اولاً خدمتون عرض کنم نه وجود سکس دلیل نانه هرچند که اصولاً نام هرفیلمی تقریباً برابر نان اونه (چون فیلم رو ندیدید ) و نه فلسفه شن ریزه هستش چون کسی که در خارج از کشور داره فیلم میسازه و فیلمش اجازه اکران تو کشورش رونداره طبیعتاً شهرتی برای این آدم دست و پا نمیشه هرچند که جوایز زیادی رو ببره و کارگردان رو راضی نمی کنه اما خدمتون عرض شود من اگه جای مخملباف بودم به جای سکس و فلسفه ، فلسفه سکس رو انتخاب می کردم که فیلم دقیقاً در همین مورده هرچند که فیلم از عشق و فلسفه به سکس و فلسفه می رسه و این چیزیه که جالبه و عشق رو در زمان حال جستجو میکنه البته من نمی دونم شما سکس رو چی می بینید آخه واسه خیلی از ایرانی ها سکس فقط در رختخواب معنی پیدا میکنه
——————
اخوی، ما فیلم را دیدیم! عرض شود در میدان لستراسکوئر لندن بود. ندیده چه می توان گفت آخر. – سیب